Opgave Transformatie van het Rijksmonumentale kantoorgebouw ‘De Drie Stoepen’ naar appartementen starters en studenten.

In drie leegstaande grachtenpanden in het centrum van Den Haag, gebouwd in Louis XIV-stijl tussen 1726 en 1730, zijn 58 woningen gerealiseerd met een totaal bruto vloeroppervlak van 4.700 m2. Aan de achterzijde werd ruimte gevraagd voor tuin, fietsenstalling en parkeerplaatsen voor deelauto’s. Aanpak De drie stadspaleizen waren dichtgeslibd met kamertjes en gangen, de achterzijde was verrommeld. De tot vijf meter hoge ruimtes waren verlaagd met entresols en systeemplafonds. De gekozen aanpak was ‘op te ruimen’ en de structuur van de drie panden binnen weer afleesbaar te maken. De drie entree’s zijn in ere hersteld en hebben weer doorgangen naar de tuin gekregen. Van de helft van het parkeerterrein aan de achterzijde is een gezamenlijke tuin gemaakt. De aanbouw is vervangen door een kleiner ‘tuinhuis’ dat herinnert aan de verdwenen diepe tuinen met koets- en tuinhuizen.

Overige informatie

De drie huizen functioneerden al lang als één pand en deden achtereenvolgens dienst als woonhuizen, museum, hof, officiële residentie, zetel van het Permanent Hof van Arbitrage, theater, poppodium en kantoren. Intern is veel gewijzigd, aan de achterzijde bevindt zich een twintigste-eeuwse aanbouw. De oorspronkelijke tuin was verdwenen en ingericht als parkeerplaats. Het interieur was afgeranseld waarbij slecht twee kamers, één trappenhuis en drie bovenlichten t.p.v. de oorspronkelijke trappartijen nog hoge cultuurhistorische waarde bezitten.

Samenwerking met andere disciplines

Een transformatie van waardevolle monumenten zoals deze, start ons inziens met een grondige analyse en het opstellen van een plan van aanpak. Hiervoor is samengewerkt met een architectuurhistoricus en medewerkers van de Dienst Monumenten van de gemeente Den Haag. In een ontwerpteam met constructeur, bouwfysicus en klimaatadviseur kon een zo hoog mogelijke duurzaamheidsambitie worden gerealiseerd zonder de monumenten irreversibel aan te tasten.

Materiaal en techniek

Alles van monumentale waarde is gerestaureerd met ambachtelijke precisie. De ramen zijn vervangen door nieuwe houten schuiframen met dubbel glas, het stucwerk en natuursteen van de gevels is gerepareerd en aangeheeld. De woningen zijn opgebouwd met lichte metal stud wanden in het bestaande casco. De scheve vloeren zijn geëgaliseerd en voorzien van vloerverwarming, de balkenplafonds zijn in het zicht gelaten. De aanbouw aan de achterzijde is traditioneel gebouwd in metselwerk de vloer- en dakconstructie zijn van hout. Duurzaamheid De gevels en daken zijn geïsoleerd aan de binnenzijde, de ramen zijn voorzien van dubbel glas en alle woningen hebben een eigen warmtepomp in de woning. Op het dak liggen, onzichtbaar vanaf de straat, PV-panelen. Een gasaansluiting was niet meer nodig. Bijna alle woningen konden energielabel A+++ krijgen, enkele woningen hebben label A++. De appartementen zijn reversibel gebouwd in het bestaande casco: wellicht worden kleine woningen ooit weer samengevoegd of wordt het woongebouw weer kantoor. De gevels en de constructie kunnen het hebben, het gebouw kan nog eeuwen mee.

Maatschappelijke impact

Binnenkort wonen hier meer dan 100 starters en studenten in een gebouw dat driehonderd jaar geleden is gebouwd voor drie families -welvarend en met personeel, dat wel- maar men kan zich afvragen of dat vooruitgang is en of dit het laadvermogen van de monumenten niet overschrijdt. Jonge mensen die last hebben van de woningnood, en geen woning kunnen vinden in de grote steden, zullen dit anders zien: dit project is een belangrijke toevoeging van broodnodige starters- en studentenwoningen in het centrum van Den Haag.

Fysieke impact

De drie monumentale panden stralen weer fris en de parkeerplaats is voor ongeveer 50% -zoveel als mogelijk was binnen de parkeernorm van de gemeente Den Haag- vervangen door een tuin. De aanbouw van rond 1930 aan de achterzijde is verkleind zodat aan de achtergevel van het monument weer ramen konden worden teruggebouwd. De fysieke impact is daardoor positief: er is minder gebouwvolume en bebouwd oppervlak dan voorheen en -vanwege de aanleg van de tuin- minder verharding dan voor de transformatie. Er wordt dus zonder bij te bouwen veel woonruimte aan de stad toegevoegd.

Adres: Prinsegracht 69-73
Datum oplevering: 1/4/2025
Programma: Wonen.